GELİŞİM DÖNEMLERİ

GELİŞİM DÖNEMLERİ

Gelişim olgusunu farklı evreler altında incelemek, çalışmaların daha pratik hale getirilmesi açısından gerekli görülen bir durumdur. Buna göre kimi otoritelerin, gelişimi dönemlere ayırmada kronolojik yaş sınırlarını esas aldığı görülürken, bazılarının da gelişim dönemlerini her evrede ele alınan temel özellikler bakımından inceledikleri saptanmaktadır.

Genel bir ayrım söz konusu olduğunda yaş sınırları her ne kadar değişkenlik gösterse de; gelişim dönemlerini şu başlıklar altında toplamak mümkündür:

 

1. Doğum Öncesi Dönem

Döllenmeden doğuma kadar olan dönemdir.

 

2.  Okul Öncesi Dönem

 

a.  Bebeklik Dönemi

0 - 2 yaşlar arasını kapsayan bebeklik dönemi gelişimin en hızlı gerçekleştiği dönem olma özelliğini gösterir. Bebek, dönemin başında çevresine tamamen bağımlı iken dönemin sonuna doğru yarı bağımsız hale gelir.

 

b.  İlk Çocukluk Dönemi

2 - 5, 8 yaşlar arasını kapsayan ilk çocukluk dönemindeki en belirgin özellik, çocuğun sosyalleşmeye başlaması ile birlikte kendisinin ayrı bir birey olduğunu fark etmesidir. Bu dönemde, bebeklikte gerçekleşen gelişim hızı azalmışsa da gelecek dönemlerdeki gelişim hızına oranla yine de daha hızlı olarak devam etmekte ve çocuğun büyümesi, olgunlaşması yanı sıra yeni beceriler kazanması da süreklilik arz etmektedir.

3.  Temel Eğitim Dönemi

  

a.    İkinci Çocukluk Dönemi

5, 8 – 10, 12 yaşlar arasını kapsayan ikinci çocukluk dönemi, çocuğun gerçek sosyal ilişkiler kurmaya başladığı dönemdir. Bu dönemdeki en önemli değişiklik okula başlama ile beraber kazanılan yeni beceriler ve yüksek zihinsel işlevlerdir

 

b.    Erinlik (Bluğ) Dönemi

 

Otoriteler tarafından olumsuz bir dönem olarak nitelendirilen ve 9 – 14 yaşları arasında yaşanan bu dönemin başlarında gelişim hızı belirgin olarak yavaşlarken, dönemin sonunda bu hız artış göstermektedir.

 

4.   Orta Öğretim Dönemi

 

a.  İlk Ergenlik Dönemi

 

b.  Son Ergenlik Dönemi

13 – 20 yaşları arasında yaşanan ergenlik dönemi, çocukluk ile yetişkinlik arasında gerçekleşen bir geçiş dönemidir. Özellikle dönemin başlarında görülen hızlı  büyüme fizyolojik bir temele dayanmaktadır (Arı & Üre & Yılmaz, 1998). Anılan fiziksel ve fizyolojik değişikliklerin yanı sıra, toplumsal rollerde ve beklentilerde de değişiklikler olan bu dönemde, “ben kimim “ sorusuna cevap aranarak kimlik oluşturulmaya çalışılır (Şendil, 1995; Özkalp ve ark., 2000).

 

5.   Yetişkinlik Dönemi

 

Bireyin şahsi ve ekonomik bağımsızlığını kurduğu yetişkinlik dönemi 20 – 40 yaşlar arasını kapsayan bu dönemde arkadaşlık kurma, sevgi ilişkileri ve cinsel ilişkiler önemli nitelikler olarak göze çarparken, sevgi ve cinsellik bu dönemde ergenlik döneminden farklı olarak gerçekçi temellere oturtulur.

 

6.   Orta Yaşlılık Dönemi

40 – 60 yaşları arasında yaşanan bu dönem, şahsi ve sosyal sorumlulukların genişlediği katılımcı bir dönemdir.

7.   İhtiyarlık Dönemi

Sosyal rollerin ve şahsi amaçların yeniden oluşturulduğu 60 yaş ve sonrasını kapsayan sürece, ihtiyarlık dönemi adı verilmektedir.

 

Görüldüğü üzere gelişim, döllenme ile ölüm arasında yaşanan, süreklilik arz eden, kabaca yedi dönemde incelenen bir süreçtir. Bu süreç kısaca özetlenmiş olup, özellikle çalışmamız kapsamına giren ilk çocukluk dönemi üzerinde ayrıntılı bir şekilde durulması uygun görülmüştür. Bu bilgiler ışığında, öncelikle ilk çocukluk döneminde yaşanan gelişimsel özellikler incelenecek, sonra sırasıyla gelişim alanları dikkate alınarak 6-8 yaşlar arası çocukların gelişimsel özellikleri üzerinde durulacaktır.